Er zijn weinig plekken in onze gemeente met zo veel historie per vierkante meter als het Sant in Katwijk aan den Rijn. Dit kleine stukje grond achter de Wilbert kent een bijzonder rijke geschiedenis die hand in hand gaat met de ontwikkeling van de beide Katwijken. Hier namelijk hadden de ambachtsheren hun buitenplaats, een lustoord waar zij ver weg van de drukke en smerige stad vertoefden en andere edellieden ontvingen om te pronken met hun rijkdommen.
De geschiedenis van ’t Sant kent drie hoofdlijnen:
1. Een burcht langs de Oude Rijn
We beginnen met de bouw van Huijs ’t Sant in de 12de eeuw. Dit was een bescheiden burcht waar de burggraaf van Leiden en later de ambachtsheren van de beide Katwijken en ’t Sant hun buitenplaats hadden. Huijs ’t Sant is omstreeks 1740 afgebroken, toen het was vervallen tot een ruïne.
2. Rijkdom en verval
In de Gouden Eeuw is Huijs ’t Sant zodanig in verval geraakt dat er omstreeks 1722 door de heer van de beide Katwijken en ’t Sant een nieuwe buitenplaats wordt aangelegd, het Hof van Katwijk dat bestond uit het huidige Heerenhuis en het Heerenschoolbos. De indeling van de hoftuin is nog grotendeels intact.
3. Katholieke jongens uit de beschaafde stand
De laatste belangrijke episode uit de geschiedenis van ’t Sant is het Sint Willibrordus College, een katholiek gymnasium voor jongens uit hogere kringen. Hier werden knapen uit heel Nederland en Vlaanderen opgeleid voor hoge posities in de samenleving, hetgeen een belangrijke rol heeft gespeeld in de emancipatie van het katholicisme.
Deze tijdlijn is een poging om de bijzondere geschiedenis van ’t Sant in kaart te brengen. De tijdlijn zal regelmatig worden uitgebreid en er zullen aan de hand van de tijdsvensters artikelen verschijnen met achtergrondinformatie.
Huijs het Sant
Huijs ’t Sant was een kasteel of versterkt huis dat eeuwenlang diende als buitenplaats voor de adel. Het is vermoedelijk gebouwd rond 1183 toen de burggraven in het bezit waren van dit gebied.
Verwoesting en wederopbouw Huijs ’t Sant
Tijdens de Hoekse en Kabeljauwse twisten leidt de moord op Aleid van Poelgeest ertoe dat Huijs ’t Sant wordt verwoest en dat het bos wordt gekapt. In 1396 begint echter de herbouw op de oude fundamenten.
Beleg van Leiden maakt kasteel tot ruïne
De Hoekse en Kabeljauwse twisten woekeren voort en tijdens het beleg van Leiden krijgt Huijs ’t Sant het opnieuw te verduren. Vanaf 1420 tot 1740 blijft Huijs ’t Sant deels een ruïne dat gedeeltelijk in gebruik is en diverse functies vervult.
Pieter Post ontwerpt een nieuwe buitenplaats
Huijs ’t Sant is ernstig in verval geraakt en Maria van Reygersberg geeft de bekende schilder en architect Pieter Post de opdracht om een nieuwe buitenplaats te ontwerpen. (het ontwerp is niet uitgevoerd)
Het oude Tolhuis
In 1666 wordt het oude tolhuis gebouwd. Op deze plek langs de Sandtlaan wordt tol geheven. In het huis zijn stenen verwerkt van Huijs ’t Sant.
Het Hof van Katwijk
Aan de huidige Overrijn wordt in opdracht van Jacobus Johannes een nieuwe buitenplaats aangelegd met de naam het Hof van Katwijk, het tegenwoordige Heerenhuis. Het Hof van Katwijk is in de loop der eeuwen verschillende malen uitgebreid naar haar huidige omvang. De architect is onbekend.
De hoftuinen worden opnieuw aangelegd
Het Hof van Katwijk krijgt en flinke uitbreiding en de tuinen worden opnieuw aangelegd in de Hollands-Classicistische stijl. Deze stijl kenmerkt zich door symmetrie en Grieks-Romeinse elementen en die nog altijd herkenbaar zijn. Het is niet bekend of de tuinen hiervoor al symmetrisch waren.
Johan David Zocher sr. verbetert de tuinen van het hof
In 1802 krijgt de beroemde tuinarchitect Johann David Zocher de opdracht om de tuinen van het hof te verbeteren en uit te breiden. De oorspronkelijke Hollands-Classicistische tuin wordt aangevuld met elementen uit de landschapsarchitectuur.
Het Sint Willibrordus College
In 1831 koopt de baron van Wijckersloot het Hof van Katwijk en sticht daar het vermaarde Sint Willibrordus College, een katholiek gymnasium voor jongens van goede komaf. Studenten kwamen van heinde en verre en werden klaargestoomd voor hoge functies in de maatschappij.
De Kapel van Tepe
Pater Augustinus Henriet neemt het initiatief tot het bouwen van een neogothische kapel op het terrein van het gymnasium. Het ontwerp wordt gemaakt door een oud-leerling van het college, Alfred Tepe. De kapel gaat verloren tijdens een Engels bombardement in WOII. Lees hier het artikel!